QTH-locator / Maidenhead Locator

Wat is de Maidenhead Locator?

De Maidenhead Locator, ook wel QTH-locator genoemd, is een geografisch coördinatensysteem dat voornamelijk wordt gebruikt door radioamateurs om hun locatie compact en nauwkeurig aan te geven. Het systeem verdeelt de wereld in een raster van vierkante gebieden, waarbij elke locatie wordt aangeduid met een alfanumerieke code, zoals JO21. Deze code helpt bij het snel uitwisselen van locatie-informatie, bijvoorbeeld tijdens radiocontacten of voor het berekenen van de afstand tussen stations.

Oorsprong

Het Maidenhead Locator-systeem werd in 1982 geïntroduceerd tijdens een bijeenkomst van de International Amateur Radio Union (IARU) in Maidenhead, Engeland, vandaar de naam. Het verving oudere, minder gestandaardiseerde systemen zoals de QRA-locator, die in de jaren 1940 werd gebruikt maar inconsistenties en beperkingen kende. Het nieuwe systeem was ontworpen om wereldwijd uniform en eenvoudiger te zijn, met een focus op gebruiksgemak en precisie voor radioamateurs.

Hoe werkt het?

De Maidenhead Locator verdeelt de aarde in een hiërarchisch raster, waarbij elk niveau van de code een kleiner gebied specificeert:

1. Velden (2 tekens): De wereld wordt verdeeld in 324 velden (18x18), aangeduid met twee letters (AA tot RR). Elk veld beslaat 20° breedtegraad en 10° lengtegraad. Bijvoorbeeld, Nederland ligt grotendeels in veld JO.
2. Vierkanten (2 cijfers): Elk veld is onderverdeeld in 100 vierkanten (10x10), genummerd van 00 tot 99. Een vierkant is 2° breed en 1° lang. Bijvoorbeeld, JO21 specificeert een gebied rond Utrecht.
3. Subvierkanten (2 letters, optioneel): Voor meer precisie wordt een vierkant verder verdeeld in 576 subvierkanten (24x24), aangeduid met kleine letters (aa tot xx). Een subvierkant is ongeveer 5x2,5 km groot. Bijvoorbeeld, JO21aa is een specifiek gebied binnen JO21.
4. Uitgebreide precisie (extra cijfers/letters, zeldzaam): Voor zeer nauwkeurige locaties kunnen extra paren cijfers (00-99) of letters worden toegevoegd, maar dit wordt weinig gebruikt.

De code begint altijd met een veld (letters), gevolgd door een vierkant (cijfers), en optioneel subvierkanten (letters). Hoe langer de code, hoe preciezer de locatie.

Berekening van de Maidenhead Locator

De locator wordt berekend op basis van geografische coördinaten (lengte- en breedtegraad). Hier is een vereenvoudigde uitleg van de stappen voor een locatie met coördinaten (latitude, longitude):

1. Normaliseer de coördinaten:

   • Lengtegraad: Tel 180° op om van -180°/+180° naar 0°-360° te gaan.
   • Breedtegraad: Tel 90° op om van -90°/+90° naar 0°-180° te gaan.

2. Bereken het veld:

   • Deel de genormaliseerde lengtegraad door 20 om de eerste letter te krijgen (A=0, B=1, ..., R=17).
   • Deel de genormaliseerde breedtegraad door 10 om de tweede letter te krijgen.

3. Bereken het vierkant:

   • Neem de rest van de lengtegraad na deling door 20, deel door 2 voor het eerste cijfer (0-9).
   • Neem de rest van de breedtegraad na deling door 10, deel door 1 voor het tweede cijfer (0-9).

4. Bereken het subvierkant (indien nodig):

   • Neem de rest van de lengtegraad na deling door 2, vermenigvuldig met 24 en rond af voor de eerste letter (a=0, b=1, ..., x=23).
   • Neem de rest van de breedtegraad na deling door 1, vermenigvuldig met 24 en rond af voor de tweede letter.

Voorbeeld: Voor Utrecht (52.09°N, 5.12°E):

• Lengtegraad: 5.12 + 180 = 185.12 → Veld: 185.12 ÷ 20 = 9 (J); Vierkant: (185.12 mod 20) ÷ 2 = 2.
• Breedtegraad: 52.09 + 90 = 142.09 → Veld: 142.09 ÷ 10 = 14 (O); Vierkant: (142.09 mod 10) ÷ 1 = 2.
• Resultaat: JO22. Voor subvierkanten wordt verder gerekend, wat bijvoorbeeld JO22aa kan opleveren.

Toepassingen

De Maidenhead Locator wordt wereldwijd gebruikt door radioamateurs, vooral in:

• Contesten: Om snel locaties uit te wisselen.
• DX-communicatie: Om de afstand tussen stations te berekenen.
• Satelliet- en VHF/UHF-communicatie: Waar precisie belangrijk is.
• Software: Veel amateursoftware, zoals logging- en trackingtools, ondersteunt de locator.